Phương thức trong Javascript

Như mình đã đề cập trong bài viết đầu tiên về object, object trong JavaScript dùng để biểu diễn một đối tượng cụ thể. Mà đối tượng không chỉ có các thuộc tính, đối tượng còn có hành động.

Sau đây, mình sẽ tìm hiểu về phương thức của object và một từ khóa quan trọng, đó là this trong JavaScript.

Phương thức của Object

Trong JavaScript, hành động của object được biểu diễn bởi hàm. Ví dụ đối tượng user với hành động sayHello() như sau:

let user = {
  name: "Alex",
  age: "28",
};

user.sayHello = function () {
  console.log("Hello!");
};
user.sayHello(); // Hello!

Trong ví dụ trên, mình sử dụng function expression để tạo một hàm, rồi gán hàm đó cho thuộc tính sayHello của user.

Tiếp theo, mình gọi user.sayHello(). Và kết quả là Hello! được hiển thị ra console.

Vì vậy, sayHello chính là một phương thức của object user.

Ngoài cách sử dụng function expression như trên, bạn có thể dùng function declaration để khai báo hàm như sau:

let user = {
  name: "Alex",
  age: "28",
};

function sayHello() {
  console.log("Hello!");
}
user.sayHello = sayHello;
user.sayHello(); // Hello!

💡 Cách sử dụng object để biểu diễn đối tượng với các thuộc tính và hành động như trên gọi là lập trình hướng đối tượng hay OOP.

Cú pháp ngắn gọn khai báo phương thức

Trong các ví dụ trên, mình khởi tạo object xong rồi mới định nghĩa thêm phương thức. Bạn cũng có thể định nghĩa phương thức từ khi khởi tạo object.

Ví dụ khởi tạo object với phương thức:

let user = {
  name: "Alex",
  age: "28",
  sayHello: function () {
    console.log("Hello!");
  },
};

user.sayHello(); // Hello!

Ngoài ra, bạn cũng có thể bỏ qua từ khóa function như sau:

let user = {
  name: "Alex",
  age: "28",
  sayHello() {
    console.log("Hello!");
  },
};

user.sayHello(); // Hello!

Trên đây là một số kiến thức cơ bản về phương thức của object. Sau đây, mình tiếp tục tìm hiểu về từ khóa this trong JavaScript.

Từ khóa this trong JavaScript

Một trường hợp khá phổ biến đối với object là việc truy cập vào thuộc tính của object ngay bên trong phương thức.

Ví dụ phương thức sayHello trên muốn truy cập và hiển thị giá trị của thuộc tính name. Để làm được điều này, bạn có thể sử dụng từ khóa this.

Giá trị của this trong JavaScript chính là object gọi phương thức - đối tượng trước dấu chấm (.), ví dụ:

let user = {
  name: "Alex",
  age: "28",
  sayHello() {
    console.log(this.name + " says Hello!");
  },
};

user.sayHello(); // Alex says Hello!

Khi chương trình thực thi, giá trị của this chính là user. Hay nói cách khác this.name chính là user.name.

Vậy tại sao không sử dụng trực tiếp user bên trong phương thức sayHello?

Ví dụ sử dụng trực tiếp user:

let user = {
  name: "Alex",
  age: "28",
  sayHello() {
    console.log(user.name + " says Hello!");
  },
};

user.sayHello(); // Alex says Hello!

Kết quả vẫn đúng. Nhưng liệu vấn đề gì có thể xảy ra?

Giả sử, bạn muốn copy object dạng tham chiếu từ user sang admin rồi ghi đè giá trị của user:

let user = {
  name: "Alex",
  age: "28",
  sayHello() {
    console.log(user.name + " says Hello!");
  },
};

let admin = user;
user = null;
admin.sayHello(); // Uncaught TypeError: Cannot read properties of null (reading 'name')

Câu lệnh cuối cùng bị lỗi.

Vì khi bạn gọi admin.sayHello(), bên trong phương thức sayHello đang gọi user.name. Mà giá trị user đã bị gán bằng null.

Kết quả, bạn bị lỗi Uncaught TypeError: Cannot read properties of null (reading 'name').

Nếu bạn dùng this.name thì sẽ không bị lỗi trên. Vì this lúc này được hiểu là admin.

This trong JavaScript không được "bind"

Khác với các ngôn ngữ lập trình khác, từ khóa this có thể dùng ở bất kỳ hàm nào (không chỉ là phương thức của object),.

Ví dụ sau đây không bị lỗi cú pháp:

function sayHello() {
  console.log(this.name);
}

Giá trị của this được xác định trong thời gian chạy, phụ thuộc vào đối tượng gọi hàm, ví dụ:

let user1 = { name: "Alex" };
let user2 = { name: "John" };

function sayHello() {
  console.log(this.name);
}

// Sử dụng cùng 1 hàm cho 2 objects
user1.sayHi = sayHello;
user2.sayHi = sayHello;
user1.sayHi(); // Alex (this tương ứng với user1)
user2.sayHi(); // John (this tương ứng với user2)

Bạn thấy rằng, tùy thuộc vào đối tượng gọi hàm là user1 hay user2 mà giá trị của this được xác định tương ứng.

Điều này giải thích lý do tại sao this trong JavaScript không được "bind".

Nếu hàm sayHello trên được gọi trực tiếp không qua object nào thì sao?

Ví dụ gọi trực tiếp sayHello():

"use strict";

function sayHello() {
  console.log(this);
}

sayHello(); // undefined

Trong trường hợp này, giá trị của this là undefined ở strict mode. Nếu bạn truy cập this.name thì sẽ bị lỗi Uncaught TypeError: Cannot read properties of undefined (reading 'name').

"use strict";

function sayHello() {
  console.log(this.name);
}

sayHello();
// Uncaught TypeError: Cannot read properties of undefined (reading 'name')

Nếu không sử dụng strict mode thì giá trị của this sẽ là đối tượng global (đối tượng window trên trình duyệt).

Khi đó, this.name tương đương với window.name (thường là undefined).

Arrow function không có this

Arrow function là một hàm đặc biệt, vì nó không có this.

Nếu bạn truy cập this bên trong arrow function thì JavaScript sẽ hiểu this là đối tượng ứng với ngữ cảnh gần nhất bên ngoài có this lúc gọi hàm.

Ví dụ dùng arrow function:

let user = {
  name: "Alex",
  age: "28",
  sayHello() {
    let arrowFunc = () => console.log(this.name);
    arrowFunc();
  },
};

user.sayHello(); // Alex

Trong ví dụ trên, ngữ cảnh gần nhất bên ngoài có this là phương thức sayHello. Mà trong phương thức sayHello, giá trị của this được xác định lúc gọi user.sayHello().

Do đó, this chính là user. Và kết quả là this.name bằng user.name.

Nếu phương thức sayHello được gán trực tiếp bằng arrow function thì sao?

Ví dụ:

let user = {
  name: "Alex",
  age: "28",
  sayHello: () => console.log(this.name),
};

user.sayHello(); // undefined

Lúc này, ngữ cảnh gần nhất có this lúc gọi hàm là global. Trong trường hợp không dùng strict mode thì this chính là window. Vì vậy, this.name bằng undefined.

Tổng kết

Sau đây là một số kiến thức cần nhớ về phương thức của object và từ khóa this trong JavaScript:

• Hàm được gán cho thuộc tính của object gọi là phương thức.
• Trong phương thức, bạn có thể truy cập đến các thuộc tính khác của object thông qua từ khóa this.

Từ khóa this trong JavaScript được xác định khi chạy chương trình:

• Khi định nghĩa hàm, this có thể được sử dụng. Nhưng lúc này this chưa có giá trị, cho đến khi hàm được gọi.
• Một hàm có thể được sử dụng trong nhiều object.
• Khi một hàm được gọi thông qua object dạng object.method() thì giá trị của this chính là object.

Đặc biệt, arrow function không có this. Giá trị của this trong arrow function được lấy từ ngữ cảnh gần nhất bên ngoài lúc gọi hàm.

Thực hành

Bài 1

Cho đoạn code sau:

"use strict";

function createUser(name) {
  return {
    name,
    ref: this,
  };
}

let alex = createUser("Alex");
console.log(alex.ref.name);

Kết quả của console.log là gì?

Xem đáp án

Kết quả: Uncaught TypeError: Cannot read properties of undefined (reading 'name').

Giải thích:

• Vì giá trị của this được xác định tại thời điểm thực thi chương trình.
• Mà hàm createUser được gọi như một hàm bình thường, không thông qua object nào cả. Do đó, giá trị của this là undefined. Nói cách khác, user.ref trả về undefined.
• Trong strict mode, truy cập vào thuộc tính của undefined sẽ bị lỗi Uncaught TypeError: Cannot read properties of undefined (reading 'name').

Bài 2

Triển khai object calculator với ba phương thức:

• read(): sử dụng hàm prompt đọc hai giá trị và lưu vào hai thuộc tính của object (giả sử người dùng nhập vào là số).
• add(): trả về tổng của hai số đã nhập.
• mul(): trả về tích của hai số đã nhập.

let calculator = {
  // viết code trong đây
};

calculator.read();
console.log(calculator.sum());
console.log(calculator.mul());

Xem đáp án

let calculator = {
  // Phương thức read()
  read() {
    this.a = +prompt("Nhập vào số a:", 0);
    this.b = +prompt("Nhập vào số b:", 0);
  },

  // Phương thức add()
  add() {
    return this.a + this.b;
  },

  // Phương thức mul()
  mul() {
    return this.a * this.b;
  },
};

calculator.read();
console.log(calculator.add());
console.log(calculator.mul());

Chú ý: hàm prompt trả về kết quả là string. Vì vậy, mình thêm toán tử + đằng trước để chuyển đổi kiểu dữ liệu về number, trước khi gán cho this.a và this.b.

Bài 3

Cho đoạn code sau:

// Khởi tạo obj
let obj = {
  count: 0,
  increase() {
    this.count++;
  },
  decrease() {
    this.count--;
  },
  showCount() {
    console.log(this.count);
  },
};

// Sử dụng obj
obj.increase();
obj.increase();
obj.decrease();
obj.showCount(); // 1

Hãy sửa lại các phương thức của obj để có thể gọi code theo kiểu:

obj.increase().increase().decrease().showCount(); // 1

Xem đáp án

Kĩ thuật này gọi là Method chaining.

Ý tưởng là: trong mỗi phương thức, bạn sẽ return về this (đối tượng hiện tại).

// Khởi tạo obj
let obj = {
  count: 0,
  increase() {
    this.count++;
    return this;
  },
  decrease() {
    this.count--;
    return this;
  },
  showCount() {
    console.log(this.count);
    return this;
  },
};

// Sử dụng obj
obj.increase().increase().decrease().showCount(); // 1

Bạn hiểu là increase(), decrease() hay showCount() đều trả về this - chính là obj.